A A A A+

Podpisując 12 sierpnia 1866 r. „Ustawę o urządzeniu Gmin i o Ordynacji wyborczej dla Gmin” cesarz Franciszek Józef zaznaczył, iż ustawy „…obowiązują wszystkie gminy Mojego Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkiem księstwem Krakowskiem, wyjąwszy stołeczne miasto Lwów, miasto Kraków …”. W Krakowie bowiem od 1 kwietnia 1866 r. obowiązywał „Tymczasowy statut gminny dla miasta Krakowa”.

Dział II Ustawy stanowił, iż Gmina będzie reprezentowana przez Radę gminną (jako organ uchwałodawczy i nadzorczy) i Zwierzchność gminną (jako organ zarządzający i wykonawczy). Radę gminną (w Podgórzu od 1889 r. Radę Miejską) tworzyli wybierani radni – w Podgórzu ich liczba uzależniona była od liczby uprawnionych do wyboru mieszkańców miasta – początkowo wybierano 18 radnych (czyli uprawnionych do wyboru było według Ustawy gminnej 200-400 mieszkańców), od 1881 r. – 24, a od 1889 r. – 36 (w statucie dla Krakowa ustalono liczbę radnych na 60). Zwierzchność gminna to Naczelnik Gminy (od 1889 r. Burmistrz) i przynajmniej dwóch asesorów wybieranych z grona Rady gminnej.
Dział I, Rozdział 1 Ordynacji wyborczej precyzował, że prawo wybierania radnych mieli  opłacający w Gminie przynajmniej od roku podatek bezpośredni ze swojej nieruchomości, od przedsiębiorstwa zarobkowego albo od dochodu oraz bez względu na opłatę podatków (warunkiem była przynależność do Gminy) obywatele honorowi, proboszczowie, przełożeni klasztorów, rabini, kaznodzieje starozakonni, urzędnicy, oficerowie i strony wojskowe nie będące w służbie, adwokaci, notariusze, doktorowie fakultetów, magistrowie chirurgii i farmacji, przełożeni, profesorowie i nauczyciele znajdujących się w gminie szkół i innych publicznych zakładów naukowych, redaktorzy czasopism.
Członkiem Rady gminnej lub zastępcą mógł zostać wybrany każdy członek gminy, z wyjątkiem kobiet, jeżeli miał prawo wybierania i ukończył 24 lata (w Krakowie 30). Nie mogli być wybranymi: urzędnicy władz politycznych i policyjnych, urzędnicy i słudzy Gminy i zakładów gminnych, dopóki w służbie pozostawali oraz wykluczeni wskutek czynów karygodnych.

Królewskie Wolne Miasto Podgórze
Pierwsze wybory do Rady Gminnej (dopiero od 1889 r. Rady Miejskiej) organizował podgórski Magistrat, na czele którego od 1855 r. stał burmistrz Józef Chrystian Zoll. Zachowała się w miarę kompletna dokumentacja pierwszych wyborów do podgórskiej Rady gminnej przeprowadzonych w 1867 r., ukazująca proces organizacji wyborów i ich przebieg, zgodny z zasadami wpisanymi w Ustawie gminnej i Ordynacji wyborczej z sierpnia 1866 r.

Przejdź do zdjęć