Krakowscy studenci już 11 marca 1968 roku zgromadzili się w liczbie ok. 400 osób na Rynku Głównym. W kolejnych dniach liczba zbierających się na wiecach sięgała ok. 8 tys. Formułowali rezolucje, głosili braterstwo ze stolicą, żądali demokratyzacji ustroju i wolności szkół wyższych. Do najdramatyczniejszych wydarzeń doszło 13 marca, kiedy to na wiecu pod DS „Żaczek”, znaczna grupa młodzieży akademickiej (ok. 2 tys.) postanowiła złożyć wieniec pod pomnikiem A. Mickiewicza.
Podczas spokojnego przemarszu zostali zaatakowani przez siły MO i ORMO. Użyto przeciwko nim gazu łzawiącego i armatek wodnych. Napastników nie zatrzymały nawet mury Uniwersytetu Jagielońskiego, gdzie schroniła się cześć uczestników pochodu. Rozgromienie manifestacji doprowadziło do strajku absencyjnego, okupacji domów studenckich i kolejnych wieców. Tworzono liczne plakaty, ulotki, a nawet wiersze – starano się przekonać o słuszności strajku oraz dołączenia się do nich robotników i mieszkańców Krakowa. Brak pozytywnej reakcji władz na postulaty studenckie, brak poparcia środowisk robotniczych i malejący zapał doprowadziły do ogłoszenia 18 marca powrotu na zajęcia i zakończenia strajku. Dla wielu jednak reperkusje trwały przez kolejne miesiące.
Przedstawiamy historię Marca‘68 pokazując Państwu przede wszystkim akta Komitetu Dzielnicowego i Komitetu Wojewódzkiego PZPR w Krakowie. Oprócz notatek i sprawozdań z wydarzeń, pokazujemy dokumenty dot. frekwencji na uczelniach, użytych sił milicyjnych, wykazy ukaranych. Obecne są przedruki gazet oraz listy poparcia dla W. Gomułki. Znalazła się też notatka funkcjonariusza SB traktująca o ks. Karolu Wojtyle. Najciekawsze są jednak przejawy inicjatywy studenckiej – ulotki, fotografie, plakaty, odezwy, wiersze. To w nich najbardziej widać zaangażowanie i chęć zmian, które nadeszły dopiero 20 lat później. Zapraszamy do Galerii.
/Galeria została przygotowana przez stażystę Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie w ramach Projektu pt. „Humanista – stażysta” współfinansowanego przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach programu Wiedza Edukacja Rozwój 2014-2020, Działanie 3.1. Kompetencje w szkolnictwie wyższym, Oś III Szkolnictwo wyższe dla gospodarki i rozwoju./
Przejdź do zdjęć1. Treść ulotki znalezionej 2 lutego przez pracownika Studium Wojskowego AGH (Archiwum Narodowe w Krakowie, Komitet Wojewódzki PZPR, sygn. KW PZPR 1391)
2. Przedruk artykułu Trybuny Ludu z dnia 11 marca 1968 r. na temat wydarzeń z 8 i 9 marca 1968 r. na Uniwersytecie Warszawskim str. 1 (Archiwum Narodowe w Krakowie, Komitet Wojewódzki PZPR, sygn. KW PZPR 1391)
3. Przedruk artykułu Trybuny Ludu z dnia 11 marca 1968 r. na temat wydarzeń z 8 i 9 marca 1968 r. na Uniwersytecie Warszawskim str. 2 (Archiwum Narodowe w Krakowie, Komitet Wojewódzki PZPR, sygn. KW PZPR 1391)
4. Rezolucja studentów krakowskich z dnia 11 marca 1968 r. popierająca strajk studentów warszawskich w sprawie zdjęcia „Dziadów” ze sceny Teatru Narodowego w Warszawie (Archiwum Narodowe w Krakowie, Komitet Wojewódzki PZPR, sygn. KW PZPR 1391)
5. Odezwa Związku Młodzieży Socjalistycznej w Krakowie do strajkujących studentów podczas wydarzeń marca 1968 r. (Archiwum Narodowe w Krakowie, Komitet Wojewódzki PZPR, sygn. KW PZPR 532)
6. Ulotka znaleziona w DS „Żaczek” dnia 12 marca 1968 r. nawołująca do nieufności względem Związku Młodzieży Socjalistycznej oraz do Zrzeszenia Studentów Polskich (Archiwum Narodowe w Krakowie, Komitet Wojewódzki PZPR, sygn. KW PZPR 532)
7. Plakat nawołujący do poparcia żądań strajkujących studentów (Archiwum Narodowe w Krakowie, Komitet Wojewódzki PZPR, sygn. KW PZPR 1391)
8. Ulotka znaleziona w DS „Żaczek” dnia 12 marca 1968 r. (Archiwum Narodowe w Krakowie, Komitet Wojewódzki PZPR, sygn. KW PZPR 532)
9. Odezwa studentów Uniwersytetu Jagielońskiego nawołująca o pokojowe prowadzenie strajków, znaleziona na Politechnice Krakowskiej dnia 13 marca 1968 r. (Archiwum Narodowe w Krakowie, Komitet Wojewódzki PZPR, sygn. KW PZPR 532)
10. Plakat nawołujący do poparcia żądań strajkujących studentów, zarekwirowany na miasteczku akademickim AGH (Archiwum Narodowe w Krakowie, Komitet Wojewódzki PZPR, sygn. KW PZPR 1391)
11. Treść odezwy strajkujących studentów do rodziców i społeczeństwa (Archiwum Narodowe w Krakowie, Komitet Wojewódzki PZPR, sygn. KW PZPR 1391)
12. Fotografia odezwy strajkujących studentów do robotników i mieszkańców Krakowa, zawierająca przyczyny rozpoczęcia strajku (Archiwum Narodowe w Krakowie, Komitet Wojewódzki PZPR, sygn. KW PZPR 1391)
13. Fotografia nekrologu propagandowego, rzekomo zamordowanej przez MO studentki Uniwersytetu Warszawskiego (Archiwum Narodowe w Krakowie, Komitet Wojewódzki PZPR, sygn. KW PZPR 1391)
14. Odpis ulotki skierowanej do robotników na temat wydarzeń marcowych (Archiwum Narodowe w Krakowie, Komitet Wojewódzki PZPR, sygn. KW PZPR 1391)
15. Pismo uczniów Liceum Medycznego Pielęgniarstwa nr. 2 w Krakowie - Nowa Huta do Zarządu Wojewódzkiego Związku Młodzieży Socjalistycznej w Krakowie o odbytej masówce i poparciu dla działań PZPR (Archiwum Narodowe w Krakowie, Komitet Wojewódzki PZPR, sygn. KW PZPR 888)
17. Sprawozdanie o odbytej masówce w Instytucie Obróbki Skrawaniem w Krakowie do Komitetu Dzielnicowego PZPR Wydział Organizacyjny z dnia 13 marca 1968 r. str. 2 (Archiwum Narodowe w Krakowie, Zbiór Fotografii Komitetu Wojewódzkiego PZPR, sygn. KW PZPR 2836)
18. Fotografia załączona do sprawozdania o odbytej masówce w Instytucie Obróbki Skrawaniem w Krakowie do Komitetu Dzielnicowego PZPR Wydział Organizacyjny z dnia 13 marca 1968 r. fot. nieznany, 1968 r. (Archiwum Narodowe w Krakowie, Zbiór Fotografii Komitetu Wojewódzkiego PZPR, sygn. KW PZPR 2836)
20. Treść uchwały komitetu wyłonionego przez studentów Uczelni Krakowa na wiecu z dnia 13 marca 1968 r. przedstawiająca stanowisko w sprawie wydarzeń z początków strajków marcowych w Krakowie str. 1 (Archiwum Narodowe w Krakowie, Komitet Wojewódzki PZPR, sygn. KW PZPR 894)
21. Treść uchwały komitetu wyłonionego przez studentów Uczelni Krakowa na wiecu z dnia 13 marca 1968 r. przedstawiająca stanowisko w sprawie wydarzeń z początków strajków marcowych w Krakowie str. 2 (Archiwum Narodowe w Krakowie, Komitet Wojewódzki PZPR, sygn. KW PZPR 894)
22. Odpis ulotki znalezionej w DS „Żaczek” mottem nawiązującej do Ody do Młodości A. Mickiewicza, ironicznie instruująca jak postępować z łamistrajkami (Archiwum Narodowe w Krakowie, Komitet Wojewódzki PZPR, sygn. KW PZPR 1391)
23. Fotografia, plakat o haśle „PAŁKAMI PRAWDY NIE DA SIĘ ZABIĆ” z wiecu zorganizowanego w hali Politechniki Gdańskiej dnia 12 marca 1968 r. dotyczącego zajść w Warszawie fot. Stefan Figlarowicz, 1968 r. (Archiwum Narodowe w Krakowie, Małopolska Press Zbiór Fotografii, sygn. 325)
24. Fotografia, prawdopodobne fragmenty gazet, którymi obrzucony został Stanisław Kociołek po nazwaniu strajkujących studentów wrogami narodu polskiego i klasy robotniczej na wiecu zorganizowanym w hali Politechniki Gdańskiej dnia 12 marca 1968 r. dotyczącego zajść w Warszawie. fot. Stefan Figlarowicz, 1968 r. (Archiwum Narodowe w Krakowie, Małopolska Press Zbiór Fotografii, sygn. 324)
25. Wykaz użytych sił Milicji Robotniczej od 13 do 20 marca 1968 r. w rejonie Krakowa i okolic, rozplanowana na poszczególne dni strajków (Archiwum Narodowe w Krakowie, Komitet Wojewódzki PZPR, sygn. KW PZPR 1391)
26. Odpis wiersza napisanego przez nieznanego autora, prawdopodobnie na zlecenie Służby Bezpieczeństwa. Egzemplarze w formie ulotek były rozrzucane min. w Warszawie, Katowicach i Krakowie. (Archiwum Narodowe w Krakowie, Komitet Wojewódzki PZPR, sygn. KW PZPR 1391)
27. Plakat wykonany farbami i tuszem, nawołujący do zbierania się studentów w ramach strajku przed DS „Żaczek” dnia 15 marca 1968 r. (Archiwum Narodowe w Krakowie, Komitet Wojewódzki PZPR, sygn. KW PZPR 1391)
28. Szacunkowa frekwencja studentów na krakowskich uczelniach w dniu 14 marca 1968 r. (początki strajków) sporządzona przez Wydział Kultury, Nauki i Oświaty Komitetu Wojewódzkiego PZPR (Archiwum Narodowe w Krakowie, Komitet Wojewódzki PZPR, sygn. KW PZPR 1391)
29. Plakat skierowany do studentów Politechniki Krakowskiej przez Rektora Kazimierza Sokalskiego z dnia 15 marca 1968 r. Zmarł 20 marca 1968 r. (Archiwum Narodowe w Krakowie, Komitet Wojewódzki PZPR, sygn. KW PZPR 1391)
30. Ulotka rozprowadzana podczas wydarzeń marcowych w Krakowie, nawiązująca prawdopodobnie do znanej wtedy piosenki Hymn Pesymisty (Archiwum Narodowe w Krakowie, Komitet Wojewódzki PZPR, sygn. KW PZPR 532)
31. Odpis rezolucji mieszkańców domów studenckich Krakowa z dnia 17 marca 1968 r. informująca o powrocie na zajęcia (Archiwum Narodowe w Krakowie, Komitet Wojewódzki PZPR, sygn. KW PZPR 1391)
32. Informacja bieżąca z dnia 18 marca 1968 o sytuacji podczas strajku na uczelniach krakowskich (Archiwum Narodowe w Krakowie, Komitet Wojewódzki PZPR, sygn. KW PZPR 1391)
33. Informacja o frekwencji na krakowskich uczelniach w dniu 20 marca 1968 r. (końcowe dni strajków) str.1 (Archiwum Narodowe w Krakowie, Komitet Wojewódzki PZPR, sygn. KW PZPR 1391)
34. Informacja o frekwencji na krakowskich uczelniach w dniu 20 marca 1968 r. (końcowe dni strajków) str. 2 (Archiwum Narodowe w Krakowie, Komitet Wojewódzki PZPR, sygn. KW PZPR 1391)
35. Notatka z przebiegu strajków młodzieży (głównie szkół średnich i zawodowych) w Tarnowie w dniach 20 i 21 marca 1968 r. (Archiwum Narodowe w Krakowie, Komitet Wojewódzki PZPR, sygn. KW PZPR 1391)
36. Notatka informacyjna o zakończonym postępowaniu przed Sądem Powiatowym dla m. Krakowa przeciwko uczestnikom wydarzeń marcowych (Archiwum Narodowe w Krakowie, Komitet Wojewódzki PZPR, sygn. KW PZPR 1391)
37. Treść listu pisarza i działacza PZPR Tadeusza Hołuja do Egzekutywy Komitetu Wojewódzkiego PZPR w Krakowie w sprawie wydarzeń marcowych (Archiwum Narodowe w Krakowie, Komitet Wojewódzki PZPR, sygn. KW PZPR 1391)
38. Wykaz ukaranych przez Dzielnicową Radę Narodową Kleparz oraz Sąd Powiatowy dla m. Krakowa z dnia 16 marca 1968 r. (Archiwum Narodowe w Krakowie, Komitet Wojewódzki PZPR, sygn. KW PZPR 1391)
39. Fragment informacji Komitetu Wojewódzkiego PZPR w Krakowie o przebiegu strajków w środowisku akademickim w dniach 11 – 19 marca 1968 r. str. 1 (Archiwum Narodowe w Krakowie, Komitet Wojewódzki PZPR, sygn. KW PZPR 1390)
40. Fragment informacji Komitetu Wojewódzkiego PZPR w Krakowie o przebiegu strajków w środowisku akademickim w dniach 11 – 19 marca 1968 r. str. 2 (Archiwum Narodowe w Krakowie, Komitet Wojewódzki PZPR, sygn. KW PZPR 1390)
41. Fragment informacja Komitetu Wojewódzkiego PZPR w Krakowie o przebiegu strajków w środowisku akademickim w dniach 11 – 19 marca 1968 r. str. 3 (Archiwum Narodowe w Krakowie, Komitet Wojewódzki PZPR, sygn. KW PZPR 1390)
42. Projekt wniosków plenum Komitetu Wojewódzkiego PZPR w Krakowie odnośnie wydarzeń w marcu 1968 r. (Archiwum Narodowe w Krakowie, Komitet Wojewódzki PZPR, sygn. KW PZPR 1390)
43. Fragment wniosków do realizacji plenum Komitetu Wojewódzkiego PZPR w Krakowie dotyczący działalności administracji szkół wyższych po wydarzeniach marca 1968 r. (Archiwum Narodowe w Krakowie, Komitet Wojewódzki PZPR, sygn. KW PZPR 1390)
44. Przedruk artykułu Ryszarda Gontarza pt. O INSPIRATORACH ZAJŚĆ WARSZAWSKICH opublikowany w „Kurierze Polskim”. Autor wybuchem strajków obarcza Syjonistów jak i towarzystwo zgromadzone wokół Adama Michnika str. 1 (Archiwum Narodowe w Krakowie, Komitet Dzielnicowy PZPR Kraków- Zwierzyniec, sygn. 135)
45. Przedruk artykułu Ryszarda Gontarza pt. O INSPIRATORACH ZAJŚĆ WARSZAWSKICH opublikowany w „Kurierze Polskim”. Autor wybuchem strajków obarcza Syjonistów jak i towarzystwo zgromadzone wokół Adama Michnika str. 2 (Archiwum Narodowe w Krakowie, Komitet Dzielnicowy PZPR Kraków- Zwierzyniec, sygn. 135)
46. Ulotka rozprowadzana podczas strajków studenckich, zaadresowana do robotników, znaleziona dnia 21 marca 1968 r. w Tarnowie (Archiwum Narodowe w Krakowie, Komitet Wojewódzki PZPR, sygn. KW PZPR 532)
47. Fotografia, ulotka rozprowadzana podczas studenckich strajków w Krakowie, skierowana do robotników (Archiwum Narodowe w Krakowie, Komitet Wojewódzki PZPR, sygn. KW PZPR 532)
48. Telefonogram zawiadamiający o konieczności organizacji masówek w związku z przemówieniem Władysława Gomułki odnośnie wydarzeń marca 1968 r. w środowisku studenckim podpisany przez sekretarza KW PZPR w Krakowie, Mieczysława Hebda (Archiwum Narodowe w Krakowie, Komitet Wojewódzki PZPR, sygn. KW PZPR 531)
49. Pismo od załogi spółdzielni „Elektrometal” w Wieliczce popierające przemówienie Władysława Gomułki z dnia 18 marca 1968 r. dotyczące wydarzeń w środowisku studenckim (Archiwum Narodowe w Krakowie, Komitet Wojewódzki PZPR, sygn. KW PZPR 890)
50. Jeden z plakatów rozwieszanych na terenie miasteczka akademickiego AGH podczas strajków z marca 1968 r. (Archiwum Narodowe w Krakowie, Komitet Dzielnicowy PZPR Kraków- Zwierzyniec, sygn. 134)
51. Plakat nawołujący do uczestnictwa na wiecu w DS „Żaczek” w dniu 15 marca 1968 r. przygotowany przez tymczasowy komitet organizacyjny strajku, zarekwirowany przez KD PZPR Kraków- Zwierzyniec (Archiwum Narodowe w Krakowie, Komitet Dzielnicowy PZPR Kraków- Zwierzyniec, sygn. 134)
52. Plakat rozprowadzany przez strajkujących podczas wydarzeń z marca 1968 r. w Krakowie wyśmiewający funkcjonariuszy MO (Archiwum Narodowe w Krakowie, Komitet Dzielnicowy PZPR Kraków- Zwierzyniec, sygn. 134)
53. Plakat nawołujący do uczestnictwa w wiecu w DS „Żaczek” dnia 15 marca 1968 r. (Archiwum Narodowe w Krakowie, Komitet Dzielnicowy PZPR Kraków- Zwierzyniec, sygn. 134)
54. Pismo do Komitetu Wojewódzkiego PZPR w Krakowie dotyczące komentarzy do Wystąpienia Władysław Gomułki z dnia 19 marca 1968 r. sporządzone przez pracownika IV. Oddziału Służby Bezpieczeństwa w Krakowie. W treści dokumentu zawarte informacje o kard. Karolu Wojtyle str. 1 (Archiwum Narodowe w Krakowie, Komitet Wojewódzki PZPR, sygn. KW PZPR 531)
55. Pismo do Komitetu Wojewódzkiego PZPR w Krakowie dotyczące komentarzy do Wystąpienia Władysław Gomułki z dnia 19 marca 1968 r. sporządzone przez pracownika IV. Oddziału Służby Bezpieczeństwa w Krakowie. W treści dokumentu zawarte informacje o kard. Karolu Wojtyle str. 2 (Archiwum Narodowe w Krakowie, Komitet Wojewódzki PZPR, sygn. KW PZPR 531)
56. Odezwa studentów do pracowników UJ, AGH i PK o poparcie postulatów strajku, zdjęta z drzwi windy budynku C1 AGH dnia 18 marca 1968 r. (Archiwum Narodowe w Krakowie, Komitet Dzielnicowy PZPR Kraków- Zwierzyniec, sygn. 135)
57. Przebieg wydarzeń w czasie strajków marcowych w DS 1 (obecnie DS Alfa) na ul. Reymonta 17 , sporządzony dnia 23 marca 1968 r. przez Związek Młodzieży Socjalistycznej w Krakowie str. 1 (Archiwum Narodowe w Krakowie, Komitet Dzielnicowy PZPR Kraków- Zwierzyniec, sygn. 135)
58. Przebieg wydarzeń w czasie strajków marcowych w DS 1 (obecnie DS Alfa) na ul. Reymonta 17 , sporządzony dnia 23 marca 1968 r. przez Związek Młodzieży Socjalistycznej w Krakowie str. 2 (Archiwum Narodowe w Krakowie, Komitet Dzielnicowy PZPR Kraków- Zwierzyniec, sygn. 135)
59. Przebieg wydarzeń w czasie strajków marcowych w DS 1 (obecnie DS Alfa) na ul. Reymonta 17 , sporządzony dnia 23 marca 1968 r. przez Związek Młodzieży Socjalistycznej w Krakowie str. 3 (Archiwum Narodowe w Krakowie, Komitet Dzielnicowy PZPR Kraków- Zwierzyniec, sygn. 135)
60. Przebieg wydarzeń w czasie strajków marcowych w DS 1 (obecnie DS Alfa) na ul. Reymonta 17 , sporządzony dnia 23 marca 1968 r. przez Związek Młodzieży Socjalistycznej w Krakowie str. 4 (Archiwum Narodowe w Krakowie, Komitet Dzielnicowy PZPR Kraków- Zwierzyniec, sygn. 135)
61. Plakat informujący o wiecu solidarnościowym studentów Uniwersytetu Jagielońskiego z uczestnikami strajków marcowych w Warszawie (Archiwum Narodowe w Krakowie, Komitet Dzielnicowy PZPR Kraków- Zwierzyniec, sygn. 134)
62. Apel Ligi Obrony Kraju Kraków- Podgórze do studentów Krakowa, potępiający wydarzenia w środowisku studenckim w Warszawie z dnia 15 marca 1968 r. (Archiwum Narodowe w Krakowie, Komitet Wojewódzki PZPR, sygn. KW PZPR 888)
