Nakładem Archiwum Narodowego w Krakowie ukazała się publikacja „Metryka Litewska. Sumariusz księgi dekretów 1589–1595. Sprawy Jarosza Wołłowicza”, w opracowaniu naukowym prof. dr hab. Wojciecha Krawczuka.
Wydana przez Archiwum Narodowe w Krakowie publikacja jest cenną pomocą w badaniach nad sądownictwem Wielkiego Księstwa Litewskiego i Rzeczypospolitej Obojga Narodów w epoce Zygmunta III Wazy. Podstawę wydawniczą stanowi księga dekretów z lat 1589–1595, spraw Jarosza Wołłowicza – pisarza litewskiego, przechowywana w Archiwum Narodowym w Krakowie w aktach rodzinno-majątkowych Archiwum Sanguszków pod sygnaturą 29/637/483.
Księga z Archiwum Sanguszków sygn.29/637/483. Fot. Wojciech Staszkiewicz
Na wyjątkową wartość i pochodzenie tego źródła jako pierwszy zwrócił uwagę w 1998 roku prof. Henryk Lulewicz. Księga ta, należy do rozproszonego zespołu Metryki Litewskiej – monumentalnego zbioru dokumentów administracyjno-prawnych, tworzonych przez kancelarię wielkoksiążęcą w latach 1440–1794, którego zasadnicza część od czasów rozbiorów przechowywana jest w Rosji.
Znakomicie zachowana w zbiorach Archiwum Narodowego księga, oprawiona w deskę i skórę, ozdobiona tłoczeniami z przedstawieniami świętych oraz dewizą Frustra vivit, qui nemini prodest („Na próżno żyje, kto nikomu nie przynosi pożytku”), stanowi znakomity przykład materialnego dziedzictwa Wielkiego Księstwa Litewskiego i świadectwo kultury kancelaryjnej końca XVI wieku.
Opracowana przez prof. Wojciecha Krawczuka, w postaci sumariusza, księga obejmuje sprawy sądów asesorskiego i relacyjnego z czasów urzędowania Jarosza (Hieronima) Wołłowicza – litewskiego urzędnika i pisarza kancelaryjnego, który w kolejnych latach swojej kariery pełnił funkcje m.in. podskarbiego, podkanclerzego i starosty żmudzkiego. Sprawy zawarte w księdze dotyczą sporów o dobra hospodarskie, kwestie podatkowe, sprawy miast królewskich, duchowieństwa oraz apelacji sądowych.
Fot. Wojciech Staszkiewicz
Sumariusz opracowany z naukową wnikliwością i edytorską precyzją, opatrzony indeksem osobowym i geograficznym, wpisuje się w wieloletnią tradycję popularyzacji i udostępniania ksiąg Metryki Koronnej i Litewskiej.
Jak przekonuje nas recenzent publikacji prof. dr hab. Marek Ferenc:
Przedstawiony sumariusz powinien stać się wielkim ułatwieniem w czytaniu i poszukiwaniu informacji w oryginalnym tekście. Jednocześnie może stanowić wskazówkę i zapoczątkować nową metodę prezentacji zawartości poszczególnych ksiąg Metryki Litewskiej.
Zachęcamy do zapoznania się z opracowanym przez prof. Wojciecha Krawczuka Sumariuszem, tego typu pomoc archiwalna może stanowić istotne narzędzie dla archiwistów, badaczy i pasjonatów historii Rzeczypospolitej Obojga Narodów w XVI wieku.
Publikacja jest dostępna w Archiwum Narodowym w Krakowie stacjonarnie oraz wysyłkowo (sekretariat@ank.gov.pl). Do końca września 2025 roku obowiązuje cena promocyjna 35 zł (cena regularna 70 zł).
O autorze: Wojciech Krawczuk – Uniwersytet Jagielloński / Archiwum Narodowe w Krakowie, historyk i archiwista, profesor nauk humanistycznych. Obecnie dyrektor Archiwum Narodowego w Krakowie, kierownik Pracowni Archiwistyki i Metod Kwantytatywnych w Instytucie Historii Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prowadzi badania w zakresie archiwistyki, dziejów Szwecji, epigrafiki. Autor m.in. syntezy; Metrykanci koronni. Rozwój registratury centralnej od XVI do XVIII w. (Kraków 2002), i także Wierni królowi. Szwedzi i Finowie na uchodźstwie w Rzeczpospolitej Obojga Narodów w pierwszej połowie XVII wieku (Kraków 2019).
