W marcu 2018 roku mija pięćdziesiąta rocznica dramatycznych tzw. wydarzeń marcowych. Genezę tych wypadków, niewątpliwie stanowiło niezadowolenie z rządów Władysława Gomułki, pogarszająca się sytuacja gospodarcza, narastająca cenzura, likwidowanie niewygodnej prasy czy polityka antyreligijna. Jednakże, bezpośrednim zarzewiem wybuchu strajków, było zdjęcie spektaklu „Dziady” wg Adama Mickiewicza z desek Teatru Narodowego w Warszawie i uznanie ich za „antyradzieckie”.
Pierwsi przeciwko temu wystąpili warszawscy studenci, licznie się zbierając i manifestując o wolność słowa. Zostali brutalnie potraktowani przez milicję – byli bici pałkami, traktowani gazem i aresztowani. W wyniku tych zdarzeń, brać studencka z wielu miast Polski, zaczęła solidaryzować się z ofiarami w stolicy.Krakowscy studenci już 11 marca 1968 roku zgromadzili się w liczbie ok. 400 osób na Rynku Głównym. W kolejnych dniach liczba zbierających się na wiecach sięgała ok. 8 tyś. Formułowali rezolucje, głosili braterstwo ze stolicą, żądali demokratyzacji ustroju i wolności szkół wyższych.
Do najdramatyczniejszych wydarzeń doszło 13 marca, kiedy to na wiecu pod DS „Żaczek”, znaczna grupa młodzieży akademickiej (ok. 2 tys.) postanowiła złożyć wieniec pod pomnikiem A. Mickiewicza. Podczas spokojnego przemarszu zostali zaatakowani przez siły MO i ORMO. Użyto przeciwko nim gazu łzawiącego i armatek wodnych. Napastników nie zatrzymały nawet mury Uniwersytetu Jagiellońskiego, gdzie schroniła się cześć uczestników pochodu. Rozgromienie manifestacji doprowadziło do strajku absencyjnego, okupacji domów studenckich i kolejnych wieców. Tworzono liczne plakaty, ulotki, a nawet wiersze – starano się przekonać o słuszności strajku oraz dołączenia się do nich robotników i mieszkańców Krakowa.
Brak pozytywnej reakcji władz na postulaty studenckie, brak poparcia środowisk robotniczych i malejący zapał doprowadziły do ogłoszenia 18 marca powrotu na zajęcia i zakończenia strajku. Dla wielu jednak reperkusje trwały przez kolejne miesiące.Przedstawiamy historię Marca‘68 pokazując Państwu przede wszystkim akta Komitetu Dzielnicowego i Komitetu Wojewódzkiego PZPR w Krakowie. Oprócz notatek i sprawozdań z wydarzeń, pokazujemy dokumenty dot. frekwencji na uczelniach, użytych sił milicyjnych, wykazy ukaranych. Obecne są przedruki gazet oraz listy poparcia dla W. Gomułki. Znalazła się też notatka funkcjonariusza SB traktująca o ks. Karolu Wojtyle. Najciekawsze są jednak przejawy inicjatywy studenckiej – ulotki, fotografie, plakaty, odezwy, wiersze. To w nich najbardziej widać zaangażowanie i chęć zmian, które nadeszły dopiero 20 lat później. Zapraszamy do Galerii.
