A A A A+
W 100. rocznicę odzyskania przez Polskę niepodległości, przechowywane w Archiwum Narodowym w Krakowie bogate zbiory biblioteczne gromadzone od 1915 roku przez Naczelny Komitet Narodowy są digitalizowane i publikowane online w Małopolskiej Bibliotece Cyfrowej.Udostępnienie w Internecie dla czytelników pierwszych 100 tytułów Biblioteki Legionowej jest wynikiem porozumienia zawartego między Wojewódzką Biblioteką Publiczną w Krakowie i Archiwum Narodowym w Krakowie. W 2018 roku ruszył proces digitalizacji liczącej ponad 2000 tytułów Biblioteki Legionowej przechowywanej w krakowskim Archiwum, zawierającej głównie publikacje z okresu I wojny światowej i II RP z zakresu polityki, prawa międzynarodowego, taktyki wojskowej, historyczno-wojskowej dokumentujące między innymi Czyn Legionowy. W 1920 roku zbiory te trafiły do Archiwum Aktów Dawnych Miasta Krakowa wraz z materiałami archiwalnymi wytworzonymi i zgromadzonymi przez Naczelny Komitet Narodowy. W dwudziestoleciu międzywojennym dzięki staraniom Ludwika Strojka, byłego legionisty, długoletniego pracownika, a następnie dyrektora Archiwum, akta te zostały uporządkowane, a biblioteka wzbogacona o dodatkowe pozycje wydawnicze.

Zespół akt Naczelnego Komitetu Narodowego w 2018 roku został uhonorowany wpisem na Polską Listę Krajową Programu UNESCO „Pamięć Świata” i jest dostępny online na portalu www.szukajwarchiwach.pl. Zdigitalizowane zbiory biblioteczne będą stanowić doskonałe uzupełnienie udostępnionych już archiwaliów.
Powołany w 1914 roku w Krakowie Naczelny Komitet Narodowy (NKN), stworzony z inicjatywy środowisk politycznych działających na terenie zaboru austriackiego, stał się najwyższą instancją wojskową, skarbową i polityczną mającą utworzyć z polskich sił narodowych Legiony Polskie działające u boku armii austriackiej.
Wchodzący w skład Prezydium Sekretariat Generalny oprócz koordynacji działalności NKN-u miał za zadanie gromadzenie prasy polsko i obcojęzycznej, a także prowadzenie Archiwum, Biblioteki oraz Czytelni, która mieściła się przy ul. Gołębiej 20. Systematyczna akcja biblioteczna obejmowała prenumeratę czasopism oraz planowe, regularne gromadzenie druków związanych ze „Sprawą polską”. Równolegle prowadzono tzw. archiwum wycinków prasowych.
Podstawę zasobu bibliotecznego stanowił księgozbiór Polskiej Organizacji Narodowej, pozyskany przez związanego z NKN-em działacza niepodległościowego i dyplomatę Michała Sokolnickiego (1880-1967) w Królestwie Polskim oraz podczas jego podróży zagranicznych. Sokolnicki przekazał w depozycie około 100 publikacji obcojęzycznych (m.in. roczniki Preußische Jahrbücher, broszury dotyczące sprawy finlandzkiej, liczne polonica etc.). Wyróżniającym się darczyńcą był Tadeusz Kobos, który ofiarował Bibliotece ponad 300 egzemplarzy wydawnictw ciągłych.
Kierownikiem Biblioteki i Archiwum do końca 1917 roku był dr Maryan Stępowski (właśc. Marian Ambroży Stępowski, 1867-1946), początkowo zatrudniony w biurze Intendentury Departamentu Wojennego, organizator pierwszego Obywatelskiego Komitetu Gwiazdkowego. Po przeniesieniu NKN-u z Wiednia do Krakowa redagował kalendarz „Legionista Polski” na rok 1916. Po objęciu kierownictwa Biblioteki do jego obowiązków służbowych należało gromadzenie oraz przegląd prasy łącznie z wydzielaniem materiałów dotyczących NKN-u i Legionów.
Znaczenie Naczelnego Komitetu Narodowego w okresie Wielkiej wojny stopniowo słabło. Formalnie Komisja Wykonawcza organizacji zamknęła jego działalność w 1920 roku, przekazując akta pod nazwą „Archiwum NKN i Legionów” do Archiwum Aktów Dawnych Miasta Krakowa, dzisiaj Archiwum Narodowego w Krakowie.

Zobacz także