W dniu 28 września w Belwederze zostanie wyróżnione wpisem na Polską Listę Krajową Programu UNESCO “Pamięć Świata”, 21 obiektów, w tym akta Naczelnego Komitetu Narodowego przechowywane w Archiwum Narodowym w Krakowie.
W związku z obchodami 100. rocznicy odzyskania niepodległości, tegoroczna III. już edycja Listy została poświęcona zachowanym w instytucjach w kraju i zagranicą, świadectwom, dążeń niepodległościowych Polaków oraz odradzającego się państwa polskiego po 123 latach niewoli, zachowanych między innymi w archiwach i bibliotekach.
Przechowywane w zasobie Archiwum Narodowego w Krakowie akta Naczelnego Komitetu Narodowego są obfitym źródłem do badań nad okresem 1914–1918, dokumentującym wysiłki narodu polskiego w tworzeniu własnego państwa w okresie I wojny światowej. Tym cenniejszym, że po zniszczeniach II wojny światowej materiały archiwalne tam się znajdujące niejednokrotnie zastępują źródła dziś już bezpowrotnie stracone dla nauki.
Powołany w 1914 r. w Krakowie Naczelny Komitet Narodowy (NKN), stanowił polityczną reprezentację mającą utworzyć z polskich sił narodowych Legiony Polskie, działające u boku armii austriackiej. NKN był najwyższą instancją w zakresie wojskowej, skarbowej i politycznej organizacji polskich sił zbrojnych. Wydał między innymi Odezwę do Narodu Polskiego oraz uchwałę o tworzeniu Legionów Polskich.
Znaczenie tej organizacji stopniowo słabło. Formalnie Komisja Wykonawcza NKN zamknęła jego działalność w 1920 r., przekazując akta pod nazwą „Archiwum NKN i Legionów” do Archiwum Aktów Dawnych Miasta Krakowa, dzisiaj Archiwum Narodowego w Krakowie.
Pismo Departamentu Organizacyjnego do Departamentu Wojskowego dot. założenia archiwum NKN, z sugestią przekazania go w przyszłości „do któregoś z księgozbiorów publicznych”, 1915 r. (sygn. 29/530/150, s. 504).
Wyróżniony wpisem zespół archiwalny składa się z 949 j.a. liczących kilkaset tysięcy stron. Największą wartość przedstawiają akta dokumentujące działalność i program polityczny NKN, stronnictw i ugrupowań, z uwzględnieniem stosunków krajowych i zagranicznych. Dużą wartość przedstawiają również materiały o treści organizacyjnej i wojskowej zwłaszcza formacji legionowych, stanowiąc istotne źródło w badaniach nad organizacją polskich sił zbrojnych.
Akta Naczelnego Komitetu Narodowego pośród innych uhonorowanych obiektów zostaną zaprezentowane wszystkim zainteresowanym w dniach 29 i 30 września podczas Dni Otwartych. Odwiedzający będą mogli obejrzeć wystawę ‘Pamięć Polski. Dokumenty Niepodległej’ prezentującą wspomniane eksponaty. Wstęp podczas Dni Otwartych od godziny 11.00 do 17.00 jest wolny.
Wydarzenie zostało objęte patronatem Prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej Andrzeja Dudy w Stulecie Odzyskania Niepodległości 1918-2018.
