MIASTO NOWOCZESNE
Z dziejów Wolnego Królewskiego Miasta Podgórza 1784–1915

Kraków, otoczony pierścieniem austriackiej twierdzy, przeludniony i ograniczony archaicznymi przepisami cechowymi, szukał na pocz. XX w. możliwości wyjścia z impasu. Do przeprowadzenia reform i rozpoczęcia nowych inwestycji potrzebna była przestrzeń, tej w Krakowie natomiast brakowało. Władze, przekonane o konieczności rozszerzenia granic miasta, rozpoczęły pertraktacje z sąsiednimi gminami.

Podgórze posiadające surowce, rozwinięty przemysł, zasoby ludzkie oraz tereny pod zabudowę, mogło pomóc dawnej stolicy odzyskać utracony blask. Pierwsze rozmowy z podgórzanami podjęto na pocz. XX w., pomysł połączenia dwóch brzegów Wisły spotkał się jednak z powszechną krytyką i odrzuceniem. W propozycji krakowian dopatrywano się przede wszystkim próby zamachu na wolności społeczno-ekonomiczne Podgórza. Dopiero zmiany na arenie międzynarodowej dające Polakom nadzieję na odzyskanie własnego niepodległego państwa złagodziły stanowisko władz miasta. Kraków, pomimo podjętej przez zaborcę próby zepchnięcia na margines, nadal stanowił kolebkę polskości. To tu szykowano się do walki, organizowano struktury administracyjno-wojskowe mogące wyzwolić kraj. Podgórze pragnęło włączyć się w nurt patriotycznych działań, nie zgadzało się jednak na bezwarunkowe oddanie własnej wolności. Kilkakrotnie wznawiano rozmowy, prowadzono żmudne pertraktacje, starając się wynegocjować najkorzystniejsze warunki połączeniowe. Powołano specjalistyczne komisje mające wypracować porozumienie w poszczególnych dziedzinach życia.

Władze Podgórza dążyły do zachowania jak największego wpływu na dalszy rozwój prawego brzegu Wisły. W tym celu domagano się uzyskania jak najliczniejszej reprezentacji w przyszłej wspólnej Radzie Miasta, ustanowienia filii Magistratu w Podgórzu oraz zachowania dotychczasowych urzędów państwowych. Podgórzanom zależało na rozwoju miejskiej komunikacji, szkolnictwa średniego oraz polepszeniu warunków bezpieczeństwa poprzez należyte oświetlenie ulic. Zabezpieczono najważniejsze interesy miasta, uzyskując od Krakowa obietnicę popierania podgórskiego przemysłu i handlu. Wypracowany wspólnymi siłami „Układ w sprawie połączenia Królewskiego Wolnego Miasta Podgórza ze Stołecznym Królewskim Miastem Krakowem” podpisano 7 czerwca 1913 r. Do jego realizacji doszło 1 lipca 1915 r. Kilka dni później 4 lipca 1915 r. na moście Krakusa ostatni prezydent Podgórza Franciszek Maryewski i prezydent Krakowa Juliusz Leo podali sobie ręce, symbolicznym gestem łącząc dwa miasta.