MIASTO NOWOCZESNE
Z dziejów Wolnego Królewskiego Miasta Podgórza 1784–1915

Osadę chaotycznie rozrastającą się na prawym brzegu Wisły, w karby ładu i porządku starał się ująć cesarski uniwersał z 1784 r. Mając na uwadze rozwój miasta i bezpieczeństwo jego mieszkańców, wprowadzono szereg przepisów regulujących zabudowę. Inżynier miejski nadzorował przydzielanie parcel budowlanych, zatwierdzał projekty domów i pilnował ich realizacji. Aby uniknąć pożarów, domy nakazano stawiać z kamienia bądź cegły. Potrzebne materiały można było uzyskać za pośrednictwem urzędu cyrkularnego, który oferował je po korzystnej cenie wraz z możliwością odroczenia spłaty. Przepisy regulowały wygląd kominów, dachów i rynien. Określały szerokość frontów i wielkość okien dla budynków stawianych przy głównych ulicach. Solidne mury dolnych pięter miały stanowić podstawę pod ewentualną nadbudowę.

Pod koniec lat 80. XVIII w. władze austriackie dokonały modernizacji dróg i wytyczyły szlaki handlowo-pocztowe łączące nowe tereny monarchii z jej centrum. Część traktu przebiegała przez Podgórze, wzdłuż obecnych ulic Limanowskiego – Kalwaryjska oraz wiodła do składu soli. Od głównego ciągu kompozycyjno-funkcjonalnego poprowadzono na przestrzeni XIX i XX w. regularne ulice poprzeczne (np. obecne Krakusa, Warneńczyka) oraz charakteryzujące się swobodnym przebiegiem aleje obrzeżne (np. obecne Nadwiślańska, Józefińska), wytyczone wzdłuż dawnych dróg.

Powstanie Rynku Głównego (Podgórskiego) wiąże się z budową świątyni parafialnej w 1832 r. Autorstwo obu projektów przypisuje się budowniczemu Urzędu Cyrkularnego w Bochni Franciszkowi Brotschneiderowi. Istniejąca zabudowa miejska zdefiniowała kształt placu. Niestandardową formę trapezu udało się jednak w pełni wykorzystać. Dzięki zwężeniu rynku kościół wydawał się znacznie większy niż był w rzeczywistości. Kamienice otaczające plac utrzymano w stylu klasycystycznym, charakteryzującym się prostotą formy i dbałością o zachowanie proporcji.

Drugi z rynków podgórskich, zwany dla odróżnienia Małym (dzisiejszy Plac Bohaterów Getta), założono po 1893 r. w rozrastającej się wschodniej części miasta.

Dzięki zaprowadzonym pod koniec XVIII w. i w 1. poł. XIX w. regulacjom oraz konsekwencji w ich przestrzeganiu udało się zachować w zabudowie Podgórza ład przestrzenny oraz funkcjonalność.