OBYWATELE, PRZYNALEŻNI I OBCY
Mieszkańcy Wolnego Królewskiego Miasta Podgórza 1784-1915

Uniwersał cesarza Józefa II z lutego 1784 r. oraz przywilej z czerwca 1785 r. określały Podgórze jako wolne królewskie miasto „gdzie obcy tamże osiadający nie tylko chętnie przyjęci, ale też onymże protekcja, dzielna pomoc, wolności i swobody nadane będą”. Kupcom i rzemieślnikom, którzy chcieli zamieszkać w Podgórzu „ma być wolno swoją profesję, rzemiosło i sposób do życia bez przeszkody prowadzić”. Cesarz obiecał liczne udogodnienia, m.in. bezpłatne nadanie gruntu na własność, pomoc przy budowie domu murowanego oraz wsparcie finansowe w wysokości 50 złr. Nowo wybudowane domy zwolnione były przez 30 lat od podatków państwowych i przez 10 lat od opłat miejskich. Wszyscy obywatele miasta i członkowie ich rodzin byli zwolnieni z poboru do wojska.

Mieszkańcy miasta mieli czynne i bierne prawo wyboru władz miejskich, „gdy przyjmą prawo miejskie”. Podgórze, mimo iż położone na krańcach monarchii austriackiej, za to na skrzyżowaniu ważnych szlaków komunikacyjnych, zostało uznane przez aktywnych mieszkańców cesarstwa austriackiego za dobre miejsce do zamieszkania. Potwierdza to szybki wzrost liczby mieszkańców – już w 1784 r. pisano „w Podgórzu zagęściło się dosyć obywatelstwa i rzemieślników”. W 1795 r. Podgórzan było około 1000, w latach 20. XIX w. ich liczbę szacuje się na około 2000. Już w latach 70. XVIII w. na terenie Podgórza prowadzili działalność handlową kupcy, także krakowscy. W okresie późniejszym przybysze z Galicji, ale także z Czech czy Moraw chętnie osiedlali się w Podgórzu, mieście nowoczesnym, dającym perspektywy rozwijania przedsiębiorczości. Zamieszkiwali tu także na stałe austriaccy wojskowi i urzędnicy, którzy szybko się asymilowali – przykładem podgórskie rodziny Zollów czy Stuhrów.

Do lat 40. XIX w. w miastach Galicji ludność dzieliła się na obywateli (posiadający prawo miejskie, głównie właściciele nieruchomości oraz wykwalifikowani rzemieślnicy) i mieszkańców (bez obywatelstwa, ale stale mieszkający w mieście, np. przedstawiciele wolnych zawodów, urzędnicy, nauczyciele, pracownicy najemni). Od połowy XIX w. ustawy gminne wprowadziły podział na członków gminy (obywatele, czyli uczestnicy oraz przynależni) i obcych. W Galicji obowiązywało austriackie prawo przynależności osób do konkretnej miejscowości („zameldowanie na pobyt stały”). Dokładną liczbę mieszkańców Podgórza znamy od połowy XIX w., kiedy zaczęto przeprowadzać co 10 lat powszechne spisy ludności: 1857 r. – 2739 osób; 1870 r. – 4254; 1880 r. – 6672; 1890 r. – 12530; 1900 r. – 18155; 1910 r. – 22322.