Budowa pomnika dla Naczelnika
„Historia budowy pomnika Kościuszki była dość złożona, jego inicjatywa pojawiła się już w 1893 roku, a starania podjął Jan Skirliński, ówczesny prezes Towarzystwa im. Kościuszki. 7 grudnia tego roku Rada m. Krakowa podjęła uchwałę, z której wynikało, iż „bezinteresownie odda pod pomnik Tadeusza Kościuszki grunt w Rynku głównym na przestrzeni od strony ulicy Szewskiej i na postawienie pomnika tamże zezwoli”. Dalszym krokiem Komitetu było zawarcie umowy z profesorem Politechniki Lwowskiej artystą rzeźbiarzem Leonardem Marconim na wykonanie modelu pomnika Kościuszki. Profesor wykonał przed swą śmiercią dwa z trzech modeli. Dzieło kontynuował Antoni Popiel, zięć Marconiego, który w 1900 roku oddał Komitetowi model gipsowy pomnika, z którego dokonano odlewu. Nad pracami czuwał Komitet Budowy Pomnika, do którego należeli m.in. Juliusz Kossak, rektor Politechniki Zacharyewicz, dr Władysław Łoziński, architekt Teodor Talowski. W dokonaniu odbioru dzieła uczestniczył Wojciech Kossak. Po odbiorze modeli pomnika przystąpiono do wykonania odlewu. Rada m. Krakowa uchwaliła 16 lutego 1900 roku na ten cel subwencję w wysokości 10 tys. złr na budowę pomnika, pod warunkiem, iż będzie on wykonany w kraju. Wydział krajowy przyrzekł pomoc, stawiając ten sam warunek. Odlew istotnie został wykonany w fabryce Dedrzeńskiego w Podgórzu, nie obyło się przy tym bez problemów, w jakie popadła fabryka. Ostatecznie odlew został wykonany i jak należało przypuszczać kwestią czasu było jego ustawienie w obiecanym miejscu. Jednak w czasie prac wykonawczych, pojawiły się opinie krytyczne oraz grupa towarzystw, oponujących wobec pomysłu ustawienia pomnika na Rynku Głównym. Kwestionowano też wartość artystyczną pomnika. Obiecywano Komitetowi subwencje w wysokości 10 tys. koron, pod warunkiem, że pomnik …. nie stanie na Rynku2. Tak więc gotowy pomnik od 1900 roku przechowywany był w magazynie na Podgórzu a następnie na dziedzińcu budynku straży pożarnej”.
Fragment pochodzi z publikacji Barbary Berskiej, 1914. Zdarzyło się w Krakowie, s. 84-85, wydanej w Krakowie w 2015 r.
Archiwum Narodowe w Krakowie 2019